(NL onderaan)
En ville ou sur les réseaux sociaux, vous avez peut-être aperçu la semaine dernière des affiches de Stop Alibaba & co réclamant la fin de l’extension de Liege airport. Ces affiches ont été placardées en français et en néerlandais dans de nombreuses villes : Liège, Bruxelles, Namur, Jambes, Beaufays, Verviers, Gembloux et même Anvers et Maastricht. Mais qu’est-ce que Alibaba et qu’est-ce que Stop Alibaba & Co ? Et pourquoi est-ce un problème que cette entreprise s’installe à Liège et que l’aéroport soit étendu ? En quoi cela concerne les personnes qui n’habitent pas en région liégeoise ?
Alibaba c’est quoi ? Stop Alibaba & co c’est quoi ?
Alibaba est un géant de l’e-commerce, qui comme Amazon, domine le domaine de l’e-commerce. Alibaba est également un écosystème électronique actif dans le cloud, le paiement en ligne, la géolocalisation, la communication, l’intelligence artificielle, le divertissement ou encore la santé. Le groupe privé Alibaba a choisi Liege Airport pour y implanter son premier centre logistique européen, à travers sa filiale Cainiao.
En réaction à ce projet, les citoyens et associations se sont mobilisés et rassemblés au sein de Stop Alibaba & Co, dont fait partie Greenpeace Liège.
Qui soutient l’arrivée d’Alibaba ?
L’accord avec le géant chinois a été officiellement signé à Liège le 5 décembre 2018 par le CEO de Liege Airport, Luc Partoune depuis remplacé par Frédéric Jacquet, la Région Wallonne et le Gouvernement Fédéral belge. De nombreux acteurs de la société belge sont impliqués dans le projet.
Quel est le problème de l’implantation d’Alibaba sur le sol belge ?
Les conséquences de l’installation d’Alibaba seront locales, nationales et globales. Petit survol du problème.
- Climat : L’implantation d’Alibaba à Liege Airport va renforcer les vols d’avion et les allées et venues de camions. Selon le chercheur Pierre Ozer de l’Université de Liège, “scénario inchangé, dans 25 ans, Liège Airport, à lui seul, émettra plus de CO2 que toute la Wallonie”. De quoi annuler les efforts climatiques de la Wallonie et de la Belgique dans son ensemble, alors que 2020 était déjà l’année la plus chaude jamais enregistrée.
- Santé : le transport aérien et routier est un grand émetteur de particules (ultra)fines et de dioxyde d’azote, des polluants mauvais pour la santé. À côté de cela, il y a le problème de la pollution sonore. L’accroissement des activités de fret implique des vols d’avions cargos gros porteurs, très bruyants, qui volent de jour comme de nuit, tous les jours de la semaine. Par exemple, il est prévu d’augmenter les mouvements d’avion jusqu’à 65 000 d’ici 2040, contre 40 000 aujourd’hui. Or, la pollution sonore a des impacts sur la qualité du sommeil, les maladies cardiovasculaires et la santé mentale.
- Congestion : selon Luc Partoune, ancien directeur de Liege Airport, l’arrivée d’Alibaba mettra quotidiennement 2000 camions supplémentaires sur les routes. Cette augmentation du trafic est alarmante quand on sait que, sans y inclure “l’effet Alibaba”, le Plan Urbain de Mobilité de Liège prévoit une saturation du réseau routier d’ici 2030.
- Environnement et biodiversité : l’expansion de l’aéroport de Liège va envahir de grandes surfaces dans une région pourtant connue pour ses terres arables. À terme, les entrepôts de Cainiao devraient occuper une surface de 380 000 m2, soit la taille de presque 4 terrains de football. La Wallonie s’est pourtant engagée à freiner – d’ici 2025 – et à mettre un terme à – d’ici 2050 – l’artificialisation des terres. La pollution sonore, mauvaise pour la santé humaine, l’est aussi pour la biodiversité qu’elle perturbe (quiétude, cycle de reproduction, survie).
- Surconsommation : entre 2017 et 2019, le nombre de colis issus du commerce électronique qui a transité par Liege Airport est passé de 350 000 colis à plus de 540 millions en 2020. Surconsommation, achats compulsifs (impliquant des retours), suremballage, produits de faible qualité à bas prix, destruction de marchandises pour éviter les frais de stockage… Cette incitation à la consommation mondialisée, soutenue par les autorités politiques, est d’autant plus ironique que pendant tout le covid, les citoyen.ne.s belges ont été exhortés à consommer local à coup d’encouragements et de chèques consommation.
- Economie locale : les géants de l’e-commerce sont responsables de concurrence déloyale et mettent en vente des produits à prix très (très) bas avec lesquels les producteur·trices et les commerçant·es locaux·ales ne peuvent rivaliser. À titre d’exemple, en France, entre 2007 et 2018, les géants de l’e-commerce ont détruit 81 000 emplois. On estime que les entreprises de e-commerce affaiblissent le tissu économique local. On peut aussi s’interroger sur la qualité et la pérennité des emplois proposés de ce genre de filiale où les travailleurs et travailleuses sont soumis à une cadence infernale et à un travail abrutissant.
- Justice fiscale : les multinationales de l’e-commerce telles qu’Alibaba ou Amazon sont accusées de favoriser la fraude à la TVA. Le groupe français Attac estime que le montant global de la fraude à la TVA dans l’e-commerce s’élevait entre 4 et 5 milliards d’euros en 2019. Par exemple malgré qu’ Amazon ait un chiffre d’affaires de 386 milliards par an, ses bénéfices sont peu taxés, car déclarés pour une grande partie d’entre eux dans des paradis fiscaux, au Grand-Duché du Luxembourg dans ce cas-ci, avec un taux d’imposition de 0% sur toutes les ventes réalisées en Europe.
Les politiques belges anticipent-ils bien les risques liés à l’implantation d’Alibaba en Belgique ? Santé, climat, emploi : qui payera les pots cassés ? Quel est encore le sens d’une transition juste, qui réunit emploi décent et environnement, dans ce type de modèle économique ?
Agir et interpeller les autorités politiques
Dès 2019, des collectifs ont remis en question l’arrivée d’Alibaba. D’abord de façon plus locale, avec le Comité des riverains, Watching Alibaba et Stop Alibaba & Co dont fait partie Greenpeace Liège.
Mais ces collectifs veulent aussi alerter le reste de la population quant à l’implantation d’Alibaba et à l’expansion de l’aéroport de Liège. En effet, si certaine préjudices sont locaux (extension de l’aéroport et les nuisances qui l’accompagnent), l’implantation d’un groupe géant qui promeut la surconsommation au détriment des achats locaux, la bétonisation de terres et la participation évidente de ce genre de commerce à la menace du changement climatique avec le blanc-seing des autorités politiques est un sujet qui concerne tous les Belges.
C’est pourquoi Stop Alibaba & co réclame un moratoire sur l’extension de l’aéroport de Liège et l’arrivée d’Alibaba. Via leur campagne “Minute papillon”, ils invitent “toute personne ou collectif à mener son action qui interpellera de manière positive et constructive les responsables politiques et/ou moraux de Liege Airport. L’objectif est que ces responsables se positionnent sur la suspension de l’extension de l’aéroport”. Pour en savoir plus, savoir quelles personnalités interpeller et trouver de l’inspiration sur le type d’action à développer, consultez cette page sur le site de Stop Alibaba & co.
Misschien heb je afgelopen week in jouw stad of op social media affiches van Stop Alibaba & co gezien tegen de uitbreiding van de luchthaven van Luik. Op verschillende plekken doken affiches op: Luik, Brussel, Namen, Jambes, Beaufays, Verviers, Gembloux en zelfs in Antwerpen en Maastricht. Maar wat is Alibaba en wat is Stop Alibaba & Co? Waarom is het een probleem dat deze onderneming zich in Luik vestigt of dat de luchthaven wordt uitgebreid? En vooral, waarom is dat ook belangrijk voor mensen die niet in regio Luik wonen?
Wat is Alibaba? Wat is Alibaba & co?
Alibaba is een e-commercereus, die net zoals Amazon de online shopping wereld domineert. Alibaba kan je ook zien als een soort van elektronisch ecosysteem, dat actief is in verschillende domeinen: de cloud, online betalingen, geolokalisatie, communicatie, artificiële intelligentie, de amusementssector en zelfs in de gezondheidszorg. Het bedrijf koos de luchthaven van Luik voor hun eerste logistiek centrum in Europa, via dochteronderneming Cainiao.
Burgers en verenigingen hebben zich, als reactie op dit project, verenigd in het actiecollectief Stop Alibaba & Co, waar onze lokale groep Greenpeace Luik ook deel van uitmaakt.
Wie steunt de komst van Alibaba?
De overeenkomst met de Chinese gigant werd op 5 december 2018 in Luik ondertekend door de CEO van Liège Airport, Luc Partoune, sindsdien vervangen door Frédéric Jacquet, het Waals Gewest en de Belgische Federale Regering. Bij dit project zijn talrijke stakeholders van de Belgische maatschappij betrokken.
Wat is het probleem met de vestiging van Alibaba op Belgisch grondgebied?
De vestiging van Alibaba bij ons zal lokale, nationale en internationale gevolgen hebben. Een korte schets van het probleem:
· Klimaat: De komst van Alibaba op de luchthaven van Luik gaat het aan- en afrijden van vrachtwagens enkel doen toenemen. Volgens onderzoeker Pierre Ozer van de Universiteit van Luik zal “de luchthaven van Luik alleen al over 25 jaar meer CO2 uitstoten dan heel Wallonië. Genoeg dus om alle klimaatinspanningen van Wallonië en België teniet te doen, terwijl 2020 al het warmste jaar was dat ooit is gemeten.”
· Gezondheid: het lucht- en wegtransport is een grote uitstoter van (ultra) fijn stof en stikstofdioxide, vervuilende stoffen die slecht zijn voor de gezondheid. Daarbij komt ook nog de geluidshinder. Het toenemende vrachtverkeer gaat gepaard met heel luidruchtige jumbojets die dag en nacht vliegen, elke dag van de week. Zo zou het aantal vluchten tegen 2040 worden verhoogd naar 65.000 tegenover 40.000 vandaag. Geluidsoverlast heeft een nefaste impact op slaapkwaliteit, hart- en vaatziekten en mentale gezondheid.
· Files: volgens Luc Partoune, voormalig CEO van Liège Airport, zullen door de komst van Alibaba dagelijks 2.000 extra vrachtwagens op onze wegen rijden. Deze verkeerstoename is alarmerend als we weten dat het Stedelijk Mobiliteitsplan van Luik zonder het “Alibaba-effect” al uitgaat van een verzadiging van het wegennet tegen 2030.
· Milieu en biodiversiteit: door de uitbreiding gaat de luchthaven van Luik grote oppervlaktes innemen in een regio die nochtans bekend staat om haar landbouwgronden. Het magazijn van Cainiao zou op termijn 380.000 m2 groot moeten worden, dat is bijna even groot als vier voetbalvelden. Wallonië is echter het engagement aangegaan om dit af te remmen – tegen 2025 – en een einde te stellen aan het landbeslag – tegen 2050. Lawaaihinder is niet enkel slecht voor de gezondheid, maar ook voor de biodiversiteit die erdoor wordt verstoord (rust, voortplantingscyclus, overleven).
· Overconsumptie: tussen 2017 en 2019 is het aantal pakjes van online bestellingen dat via de luchthaven van Luik reisde gestegen van 384.000 naar 362 miljoen. Overconsumptie, impulsieve aankopen (met retours tot gevolg), oververpakking, goedkope producten van slechte kwaliteit, de vernietiging van goederen om opslagkosten te vermijden… Deze aansporing tot wereldwijde overconsumptie, gesteund door de overheden, is des te ironischer als je bedenkt dat Belgen tijdens de coronacrisis werden aangespoord om lokaal te kopen o.a. via consumptiecheques.
· Lokale economie: de e-commercegiganten zijn verantwoordelijk voor een oneerlijke concurrentie en verkopen producten aan (zeer) lage prijzen waar lokale producenten en handelaars niet tegenop kunnen. In Frankrijk werden tussen 2007 en 2018 bijvoorbeeld 81.000 banen vernietigd door reuzewebwinkels. Er wordt verondersteld dat e-commercebedrijven het lokale economische weefsel verzwakken. We kunnen bovendien ook wat vraagtekens plaatsen bij de kwaliteit en duurzaamheid van jobs aangeboden door dit soort dochteronderneming waar werknemers en werkneemsters aan een hels werkritme worden onderworpen en afstompende taken moeten uitvoeren.
· Eerlijke belastingheffing: e-commerce multinationals zoals Alibaba of Amazon worden ervan beschuldigd massale btw-fraude in de hand te werken. De Franse groep Attac schat dat het wereldwijde bedrag aan btw-fraude in de e-handel in 2019 tussen de 4 en 5 miljard euro bedroeg. Hoewel Amazon bijvoorbeeld een omzet heeft van 386 miljard per jaar worden die winsten nauwelijks belast, aangezien het grootste deel ervan wordt aangegeven in belastingparadijzen – in het Groothertogdom Luxemburg in dit geval – met een belastingtarief van 0% op alle verkopen die in Europa worden gedaan.
Anticipeert onze Belgische politiek wel op de risico’s die gepaard gaan met de vestiging van Alibaba in België? Gezondheid, klimaat, werkgelegenheid: wie gaat daarvoor opdraaien? Welk nut heeft een rechtvaardige transitie waarbij milieu en degelijke werkgelegenheid met elkaar worden verzoend, in dit soort economisch model?
Ingrijpen en overheden aanspreken
Sinds 2019 stellen collectieven de komst van Alibaba in vraag. Eerst was dit voornamelijk lokaal, met het buurtcomité “Watching Alibaba en Stop Alibaba & Co”, waar Greenpeace Luik deel van uitmaakt.
Deze collectieven willen echter ook de rest van de Belgische bevolking waarschuwen voor de komst van Alibaba en de uitbreiding van de luchthaven van Luik. Hoewel bepaalde vormen van hinder inderdaad heel lokaal zijn (uitbreiding van de luchthaven en de daarmee gepaarde geluidsoverlast), zijn de overconsumptie die door de komst van deze e-commercereus wordt gepromoot ten nadele van lokale handelaars, de betonisering van gronden en de overduidelijke dreiging van dit soort handel voor het klimaat met een blancovolmacht van onze overheden, thema’s die àlle Belgen aanbelangen.
Daarom eist Stop Alibaba & co een moratorium op de uitbreiding van de luchthaven van Luik en de komst van Alibaba. Met hun campagne “Minuut Papillon” nodigen zij elke persoon of elk collectief uit om een eigen actie te voeren om de politieke en/of morele leiders van de luchthaven van Luik op een positieve en constructieve manier uit te dagen. De bedoeling is dat deze verantwoordelijken een standpunt innemen over de opschorting van de uitbreiding van de luchthaven. Om hier meer over te weten, te weten welke vooraanstaande figuren hierop aan te spreken en inspiratie op te doen over het type actie, kan je een kijkje nemen op deze pagina op de website van Stop Alibaba & co.